Rick Paap van Dynamic Solutions, de man achter merken als Master luidsprekers en Mirror Image Audio, verzorgde deze avond een workshop over het plaatsen van luidsprekers.
Donderdag 15 augustus was de eerste clubavond na de (zonnige) zomervakantie. Er waren 29 leden en 7 nieuwe introducees aanwezig! Ligt dat aan Rick of aan een nieuwe impuls voor de X-fi?
Martien opent de avond door de 36-tal aanwezigen welkom te heten en geeft het woord aan Rick Paap van Dynamic Solutions. We kennen Rick van eerdere demo’s en hij is een graag geziene gast. Hij is zelf muzikant en zeer ervaren met muziek.
Rick opent met een prikkelende stelling zeker als je beseft dat er allemaal audioliefhebbers in de zaal zitten:
“Audio is aan het uitsterven”
De beleving van luisterervaring, ruimte, set, apparatuur is aan het veranderen.
Vandaag wil hij inzicht geven in mogelijkheden om je huidige set te verbeteren. Het is vanaf het begin al duidelijk dat dit geen gebruikelijk demo avond gaat worden. Gaandeweg de avond wordt duidelijk dat Rick over veel kennis en ervaring beschikt en hij niet zuinig omgaat met het verspreiden van deze kennis. Het verslag van deze demo avond is dan ook een opsomming van (waardevolle) kennis.
Belangrijke aandachtspunten bij het opbouwen van een Hifi set:
Rick geeft in de inleiding een opsomming van belangrij-ke aandachtspunten bij het opbouwen van een set:
- Een set opbouwen van €5000 – €6000 is gemakkelijker, want het geeft je sneller een gevoel van muzikaliteit dan bij een set van €20000, want dan hoor je ook meer en ook meer ‘ellende’,
- We luisteren allemaal op verschillende manieren, het lichaam speelt daarbij een grote rol,
- De apparatuur van een set moet op elkaar afgestemd zijn en het moet je raken,
- De plek van de speakers kan verschillend zijn en de een vind het mooi en de ander niet.
Live muziek is anders dan weergegeven via een speaker. Alles moet kloppen (ook de software) en dan klinkt het zoals jij wil. Er blijft 40% van de energie over via een set dan wanneer je live muziek hoort.
- Muziek moet iemand raken. Dan is de set in tonale balans (timbre, energie etc). Hoog , midden en laag moet je oor op dezelfde tijd bereiken,
- Verandering van een kabel kan dit al veranderen, er ontstaat dan onbalans. Dan moet je met de speakers schuiven of een andere stroomkabel nemen,
- Een systeem dat weinig energie heeft kan nooit veel energie geven,
- We praten over nuances; maar wel belangrijke nuances.
Rick heeft de volgende werkwijze bij vragen van klanten: Foto’s van de ruimte opsturen en vragen stellen zoals: hoe klinkt jouw stem, hoe is de galm als je klapt? Piano of gitaaropnames zijn geschikt. Apparatuur op een andere plaats neerzetten zodat de speaker het apparaat verstrekt (door vibratie/resonantie). Het moet passen in de keten. Rick bouwt zelf ook componenten en alles is handwerk. Daardoor prijzig maar afgestemd op een prettige/mooie klankkleur.
We gaan luisteren en leren van de workshop.
1) Wat is de juiste plaats voor de speaker?
Rick schuift met één speaker door de ruimte. Hij vraagt wat de verschillen zijn. Opvallend is dat de het geluid steeds veranderd. Je hoort dit het beste met één speaker. Met twee speakers worden zaken verbloemd. Maskeren leidt af van waar het ‘probleem’ zit. Akoestiek is hierbij ook belangrijk want de stem van Rick veranderd als hij door de ruimte loopt. Op sommige plaatsen is het helderder en soms is er meer galm. Dat bepaald wat je moet aanpassen, bijvoorbeeld: waar het minder helder klinkt moet je de nadruk leggen op het hoog. De cd van Yello heeft een ander laag en nu gaat Rick weer door de ruimte met 1 speaker en vraagt aan de leden waar de beste plaats was. De voorste rijen kiezen iets anders dan de achterste rijen. Speakers klinken meestal net voor de houten vloer het mooist is onze mening na jarenlange demo-ervaring in Oirschot. Rick plaatst de speaker op deze plaats en vraagt wat we missen. De muziek krijgt meer ruimte is de meest gehoorde mening. Nu plaats hij de speaker weer terug waar straks de beste plaats was. Nu is er minder ruimte. De speaker aan de ander zijde (waar hij normaal zou moeten komen wil je ze symmetrisch opstellen) geeft hij dezelfde ruimte? Het is weer anders! Vaak is de plek bepaald door de mogelijkheden in de ruimte of wensen van de medebewoners. Advies: Het beste is weer bij de basis beginnen. Koop goedkope kabels en als de set dan al niet voldoet kies dan voor een andere speaker of versterker. Een betere kabel gaat echt geen ingrijpende verbetering geven. Er is dan gewoonweg geen match en geen klik. De opbouw van een set is het moeilijkste van onze hobby, ook voor ervaren mensen.
2) Energie in de ruimte, wat gebeurd er als er iets veranderd (kabel of stopcontact). (Nog steeds met 1 speaker)
Het gaat niet om de zuiverheid maar of er energie in de ruimte ontstaat. Sommige componenten hebben dat, en sommige niet. Kabels kunnen nuances veranderen maar geen energie geven als het er niet in zit. Het gaat er niet om of het mooier is, maar of het energie geeft en of de muziek je raakt. Als je dezelfde lijn/merk kabels gebruikt geeft dat de klank die de fabrikant wil horen. Advies: Klankleur is persoonlijk en je moet kiezen wat jij wilt horen of herkennen.
3) Rick verandert de volgorde van het powercord in het stekkerblok.
Er is een verandering merkbaar ervaren de meesten! De eerste keer CD-voor-eind en de tweede keer voor-CD-eind. Weer een verandering maar kleiner dan de eerste wijziging. Alle apparaten zijn ontwikkeld voor 240V en de meeste ruimten hebben 220 of 225V (meestal minder dan 230V). Een apparaat speelt het beste bij de ontwerp specificatie. Advies: Bij een geïntegreerde versterker eerst de versterker en dan de CD. Bij voor- en eind versterker eerst de bron en dan de voortrap.
4) Rick schuift met de tafel waar de versterker staat en het geluid veranderd.
Hiermee is bewezen dat alles meetrilt en dus ook van invloed is op het geluid. Dat gebeurd niet met alle apparatuur en het is belangrijk om te blijven zoeken waar de klank het beste gevoel geeft aan de luisteraar.
===================== Pauze (Set wordt omgebouwd) =========================
5) Absorbeert of reflecteert het geluid in de ruimte en wordt het geluidsbeeld kleiner of groter?
Rick gebruikt om de invloeden van akoestiek (absorptie en/of reflectie) te lsten horen een opname van een basgitaar en drum. DAAD zuilen (projectiezijde aan de voorzijde en achter de speakers) reflecteren en absorberen geluid waardoor er een grotere ruimte ontstaat en dat is duidelijk te horen. Vertraging van tijd is pure manipulatie en kan helpen om problemen te verminderen. Hierna wordt de leden gevraagd van plaats te wisselen. De zuilen gaan weer naar het midden/achter op elkaar tussen de speakers. Het draaien van de zuilen geeft weer een ander geluidsbeeld. De verschillen zijn er en het is niet gemakkelijk te bepalen wat de beste locatie is. Advies: Uitproberen en blijven luisteren. De zijreflectie is het belangrijkste want via de wanden wordt de timing het meest beinvloed. Een set moet gemakkelijk spelen boven de 9 uur en mag niet irritant zijn, want anders is je set niet in balans.
6) Nu wisselt Rick een interconnect tussen de voorversterker en CD-speler.
Opener, meer rust en meer midden definitie, minder body, minder ruimtelijk. Verschillende indrukken!
Advies: Balans, drive en definitie creëren is het doel!
7) We gaan muziek draaien en de leden mogen eigen CD’s geven.
De leden worden uitgenodigd om achter de speaker te gaan luisteren en de speaker vast te pakken (hij moet meetrillen). Luister naar de ruimte. Iedere speaker gaan beluisteren. Je moet de andere speaker horen, als dat niet zo is dan staan ze te ver uit elkaar. Hierdoor kun je de plek van de speaker bepalen. Advies: De speaker moet in samenhang communiceren met de ruimte. Hoe verder van de achterruimte de speaker staat hoe meer diepte je krijgt, maar daar zit een grens aan. Reflectie van de achterwand doet meer of minder mee. Je hebt reflectie nodig maar niet teveel. De speaker die de minste energie geeft moet je compenseren met de speaker die de meeste energie geeft. Die speaker moet ideaal staan en de mindere speaker ondersteunen. Focusseren is goed, maar het moet een beetje diffuus zijn want anders kunnen de andere medebewoners niet meegenieten. Het zal altijd een compromis zijn. Blending is het communiceren van beide speakers met elkaar zodat je een homogeen beeld creëert. De leden gaan door de ruimte lopen en ervaren de energie, leuk om te zien!
8) Polecheck is belangrijk.
Bij monoblokken moet je uitmiddelen want ze zijn allemaal verschillend. De laagst mogelijke spanning over proberen te houden geeft het beste resultaat. (Hier vind je een voorbeeld hoe je polariteit kunt meten: http://www.audioreview.nl/techniek-en-akoestiek/51-netpolariteit).
Apparatuur:
Voorversterker:
Eindversterker:
CD-speler:
Weergevers:
Bekabeling:
Hovland Kemp EAD Nirvana
Overig:
DAAD 4 akoestische zuilen
Infinity audiorack
Playlist:
- Joël Grare – Le boulet rieur (Paris, Istanbul, Shanhai)(Alpha 523)
- Yello – Takla makan (Touch)
- Yello – Stay (Touch)
== Pauze == - Nils Lofgren band – Bass & drum intro (Live)
- Fink – Nothing is ever finished (Sort of revolution)
- George Michael – Roxanne (Songs from the last century)
- Doug Macleod – Things’ll be better, you’ll see (You can’t make my blues)
- Aurora -Round midnight (Aurora)(Denon)
- Carmen Gomes inc. – I’m on fire (Studio showcase series)(Sound Liaison)
- Dhafer Youssef – Tarannoum (Malak)
- Yuri honing trio – Walking on the moon (Star tracks)
- Boudewijn de Groot – Eeuwige jeugd (Eiland in de verte)
- Tina Malia – Lullaby (Shores of Avalon)
- Michel Petrucciani, Eddy Louiss – So What (Best of)
- Joe Bonnamassa – Blues deluxe (Blues deluxe)
- Bill Frisell -I heart it through the grapevine (East west)
- Van Morrison – The healing game (Still on top)
- Ronny Earl & the broadcasters – Rego park blues (Still river)(Audioquest)
- Joe Zawinul & the Zawinul syndicate – Scarlet woman (75th)(Birdjam)
Het was een leerzame en actieve workshop. Heel anders dan de gebruikelijke luistersessie’s. We hebben veel stof tot nadenken gekregen en meer dan voldoende tips om met onze huidige set aan de slag te gaan. Audio is niet stervende, het leeft bij onze leden!
Martien bedankt Rick met een lekkere fles wijn voor zijn enthousiaste presentatie en vakkundige inzet.
Verslag: Jack A