Vandaag is Kommer Kleijn te gast, die dit jaar al bij diverse demo’s is aangeschoven. Hij wil ons vanavond de John Watkinson Legend 4000 speakers laten horen: De tijd-correcte 360 graden omnidirectionele speaker.
Kommer, afkomstig uit een muzikale familie, is vroeger 3D filmcameraman geweest en heeft zich daarnaast al heel lang bezig gehouden met onderzoek te doen naar alles wat maar met geluid te maken heeft. In 2008 is Kommer met John Watkinson in contact gekomen en in 2010 zijn zij gaan samenwerken met het ontwikkelen van luidsprekers.
De Legend is ontstaan uit een onderzoeksproject. John en Kommer zijn hiervoor onderzoek gaan doen naar de interpretatie van geluiden door het menselijk gehoorsysteem. Om dit te verduidelijken legt Kommer ons 2 termen uit, namelijk periodiek en a-periodiek geluid. Een periode wil zeggen: 1 volledige gang van een geluidsgolf, die zich herhaalt en uiteindelijk uitdooft. A-periodisch geluid is bijvoorbeeld een klap of een tik op een tafel. Hier is geen herhaling en dus geen periode. Dit laatste is voor een luidspreker moeilijk om weer te geven, of goed weer te geven. De gereproduceerde golf vorm lijkt vaak totaal niet op het origineel. A-periodisch geluid is daarentegen wel van het grootste belang in ons menselijk gehoorsysteem omdat dit te maken heeft met ons overlevings- of beschermingsmechanisme. A-periodisch geluid wordt door ons brein gescand op eventueel gevaar. Omdat dit mechanisme zo goed moet werken heeft ons brein dus al snel door als een dergelijk geluid gereproduceerd wordt door een speaker.
Ons gehoor kan a-periodisch en periodisch geluid onderscheiden. Als we bijvoorbeeld een belletje horen, horen we de aanslag van de klepel, dit is a-periodisch, en vervolgens de nagalm van de bel, dit is periodisch geluid. 2 factoren van periodisch geluid is de toonhoogte en het volume, de bijkomende factor die er bij a-periodisch geluid bij komt kijken is de tijdsinformatie. We hebben dus een speaker nodig met een goede impuls- of steprespons. Elektrostaten zouden hiervoor prima geschikt zijn, maar dan het liefst zonder luisterruimte, dus buiten, en liefst ook alleen voor het midden en het hoog. Het laag wordt voor deze speakers wat lastiger en ook de reflecties in een kamer wegens hun gebundelde afstraling. We kunnen het signaal (a-periodisch) weergeven, maar nu moeten we het nog goed kunnen overbrengen, dus willen we het liefste in alle richtingen laten afstralen zodat ons brein de reflecties goed kan koppelen met het directe geluid. Op deze manier krijgen we als luisteraar namelijk de juiste informatie. Als dit op een wijze gebeurt zoals wij dat in ons dagelijks leven gewend zijn bij het horen van natuurlijke geluiden, dán kunnen wij ontspannen luisteren. Daarom komt het a-periodisch geluid best uit één punt dat straalt naar alle kanten.
Met dit in ons achterhoofd kunnen we aan de slag gaan op technisch vlak. Microfoons, recorders en versterkers die het a-periodisch geluid goed kunnen vastleggen en presenteren bestaan gelukkig al. Nu nog de speaker. Het enige wat we wel moeten hebben zijn opnames waarbij op de juiste manier rekening gehouden is met het gegeven ‘tijdsinformatie’. Maar die zijn er gelukkig al in overvloed. Dat even terzijde. John en Kommer ontdekten veel problemen bij de traditionele luidspreker, zoals: nadelen van de magneten en elektrische weerstanden, massatraagheid van bewegende delen, vervorming van membranen, resonantie, akoestische vertraging, fasefouten, verkeerde afstraling, etc. Deze nadelen zijn allemaal aangepakt. Aan 2 zijden bevindt zich een woofer en hierboven zijn een tweeter en een midrange speaker horizontaal geplaatst met een reflectiekegel ertussen, wat zorgt voor een 360 graden verspreiding. Kommer laat opnames horen van een rinkelend belletje en een trommel en produceert het geluid live na, om ons te laten horen hoe natuurgetrouw de reproductie klinkt. Dit is verbazend ‘echt’.
Dan een opname van een drumsolo, wat hij met een portable recorder (Zoom H2n) gemaakt heeft. Ik heb deze recorder zelf ook en deze is inderdaad in staat om hele goede opnames te maken. Dit klinkt heel levendig. Hierna het alom bekende ‘Walking on the moon’ van Yuri Honing. Dit is gewoon een ‘echte’ weergave. Anders kan ik het gewoon niet omschrijven. Diverse leden herkennen het nummer en geven aan dat op deze set echt heel mooi en gedetailleerd klinkt. Heel natuurlijk en ruimtelijk en we kunnen verschillende ‘lagen’ in de weergave onderscheiden. Vervolgens horen we een opname van een harp, wat echt als een harp klinkt, van het moment van de aanslag tot en met de laatste galm. Dan een weergave van een volledig orkest, waar we elk instrument perfect in kunnen onderscheiden, met hetzelfde karakter wat het originele instrument heeft. Dit is gewoon te horen! Heel muzikaal! Voordat we aan het speciaal bier gaan, sluiten we het eerste deel af met Edith Piaf, Non, je ne regrette rien, waarvan Kommer aangaf dat deze opname uit 1960 perfect is qua tijdsinformatie. Dit klinkt inderdaad levensecht, en iedereen is er stil van. Omdat we de zaal in 2 helften hebben opgedeeld kan ik de reactie zien van de helft van mijn mede clubleden en ik zie iedereen afzonderlijk op zijn eigen manier genieten van de muziek.
Na de pauze legt Kommer nog wat uit over de speakers, onder andere dat ze 4 versterkers hebben, namelijk 1 voor elke spreekspoel. De speakers hebben actieve filters. Zoals DSP, maar dan analoog, ASP, dus op lijnniveau. Kommer vindt filteren op powerniveau niet goed, omdat er dan veel verloren gaat aan de versterker. Met dit systeem onderscheiden zij zich van andere speakerbouwers. Hij vertelt ook nog even over andere ontwikkelingen die ze doen zoals een systeem voor café’s en restaurants en een systeem voor bioscoopgeluid. Kommer laat nog enkele verzoeknummers horen en het is wederom muisstil in de cafézaal. Iedereen geniet zichtbaar van de muziek en is in de ban van de speakers. Ik verbaas me zelf bij elk nummer weer opnieuw hoe dynamisch deze speakers kunnen weergeven. Een kerkorgel wordt van laag tot hoog, inclusief de galmen in de ruimte, zonder vervorming, perfect natuurgetrouw weergegeven. Hoeveel speakers kunnen dit… goed? Kommer doet er nog een schepje bovenop en laat ons tot slot nog een opname horen van een draaiorgel.
We hebben vanavond ontzettend veel geleerd over geluid, en we hebben geweldige reproducties gehoord van goede muziek. Wij bedanken Kommer voor een zeer indrukwekkende avond!
Verslag: Cyriel
Foto’s : Jean