Deze laatste demo avond zo vlak voor Kerst is een uitgelezen kans om nog eens stil te staan bij onze overwegingen van onze audio hobby en je open te stellen voor nieuwe inzichten. Ik kan niet anders dan gelijkenissen trekken die de weemoed van de kerstgedachte met zich meebrengen. Wederom zijn we tezamen gekomen in de herberg te Oirschot waar ook twee wijzen uit het zuiden zijn neergestreken die ons geschenken komen brengen in de vorm van Eigentakt en Woofers.
Bij de aanblik van de opstelling die Bruno Putzeys en Guido De Laet deze avond voor ons hebben meegenomen zou je niet vermoeden dat ons een grote verrassing te wachten staat. Bruno Putzeys is natuurlijk de schepper van van de klasse-d versterker die hij eerst bij Philips Leuven en later Hypex Electronics en nu voor Purifi Audio verder aan het verfijnen is. Dit verfijnen is in wezen het wegnemen van vervorming in het audio pad door allereerst een goed begrip te hebben van het probleem, dit te begrijpen en dan naar de oplossing te gaan. Dit sluit ook aan bij de motivatie en missie van Purifi Audio; het wegnemen van technische hindernissen bij het luisteren van gereproduceerde muziek. Hierbij ligt de aandacht bij het ontwikkelen van versterkers en luidspreker units.
De twee mono versterkers zijn een doorontwikkeling van de EVAL2 eigentakt modules welke 2x zoveel vermogen levert met een ruisniveau dat 10dB lager ligt dan de vorige versie. Als voorversterker met ingebouwde DAC wordt de Mola Mola Makua gebruikt en de kabels zijn de Grimm Audio SQM. Wat verder opvalt, is dat de stroomvoorziening bestaat uit goedkope verdeelstekkers en de standaard touwtjes. Op het eerste gezicht niet veel bijzonders zeker ook omdat de elektronica van de versterkers bloot ligt en die een ongetraind oog zou kunnen verwarren met de elektronica uit een transistor radiootje van de jaren tachtig.
Nu zijn het met name de luidspreker units die Bruno vanavond in de spotlight wil zetten. Hiervoor heeft hij een tweetal paar zelfbouw luidsprekers meegenomen. Het grote ontwerp bestaat uit een basreflex kast met Purifi Audio woofer en een Mundorf AMT-tweeter. Het filter bestaat uit hoogwaardige Janzen componenten. Het kleine ontwerp komt later aan de beurt. De reden van de DIY-look (do it yourself) van de luidsprekers heeft als doel om vooral de woofer te demonstreren die wederom een incrementele verbetering is op de vorige versies die Purifi Audio aanbiedt op hun website. Deze hele DIY-look zet je wel even op het verkeerde been als Bruno de eerste track start van zijn zelf samengestelde playlist.
Licht klassiek muziek met de sopraan-stem van Vesselina Kasarova begeleid op klavecimbel en cello. Het klinkt lichtvoetig, helder en transparant waarbij de stem vrij is van nijpen in het hoog. Het geheel klinkt puur en holografisch. Het klinkt ook wat droog en iets killig zoals het weer op deze koude decemberavond. Bij het tweede nummer moeten we even kijken of er geen subwoofer achter het gordijn verstopt ligt. Deze track van Daft Punk gaat erg laag en de speakers en versterker blijken hier geen enkele moeite mee te hebben. De gelaagdheid van de stemmen in deze track blijft gewoon overeind ondanks dat de woofer het flink voor zijn kiezen krijgt. Het middengebied is wel wat fris afgestemd waardoor het geheel wat koeltje overkomt maar dat is een kwestie van smaak. De staande bas, percussie en handklap. Deze bekende track “Birds” van de Canadese zangeres Dominique Fils-Aimé met haar zwoele stem brengt wat warmte in de zaal. Haar stem lijkt samen te smelten met de noten van de staande bas en met behulp van het achtergrondkoortje gaat ze helemaal op in de opname. De vele microdetails van de effecten in deze track zijn goed waarneembaar maar nemen niet de overhand waardoor het geheel heel natuurlijk klinkt.
Harpsnaren leiden het derde nummer van de avond in. Het nummer kabbelt wat voort en wordt nergens spannend. Dan ontstaat iets wat lijkt op een melodie als een tweede harp te horen is maar ebt ook weer weg. Phew, bijna in slaap gevallen…. Wellicht reden om de playlist te onderbreken met een aantal observaties uit de zaal. Er wordt opgemerkt dat het opvalt dat er geen vervorming waar te nemen is. Hier haakt Bruno op in door aan te geven dat deze Eigentakt versterker module een doorontwikkeling is op de UcD en N-Core modules die als bijzondere eigenschap hebben dat ze een terugkoppeling hebben ingebouwd die over de gehele audioband werkt. Dit leidt tot een opener, rustiger en warmer geluid.
De vervorming van een versterker is anders dan die van een luidspreker. Luidsprekers hebben meer last van tweede orde vervorming die zorgt voor intermodulatie vervorming. Op de Purifi website staan voorbeelden van verschillende soorten vervorming die qua meting hetzelfde zijn maar toch anders klinken. Dan wordt gevraagd naar de opvallende grillige naar binnen en buiten gevouwen rolrand rondom de speaker ophanging. Deze grillige vorm die zowel naar binnen en buiten uitsteekt, zorgt ervoor dat de speaker conus geen extra stijfheid voelt over de gehele uitslag. Deze conus rolrand maakt deel uit van het effectieve oppervlak van de luidspreker. Afhankelijk van de conuspositie bevindt de spreekspoel zich meer of minder in het magneetveld waardoor de invloed van de motor meer of minder is. De kunst is om ervoor te zorgen dat de slag van de conus geen invloed heeft op de spreekspoel. Door het slim toepassen van ferriet in de motor is dit bewerkstelligd. De conus zelf is gemaakt van papier en is stijver in het naar voren duwen dan het naar achter trekken waardoor het voor de hand ligt om de speaker met de woofer naar voren in de kast te monteren i.p.v. andersom.
Op dit moment heeft Purifi Audio alleen nog maar modules en woofers in hun assortiment. Maar op dit moment loopt er ook een ontwikkeling voor een dome tweeter. Bij metingen blijkt dat de AMT tweeter van Mundorf last heeft van tweede orde vervorming. Het idee is om de principes van de woofer door te trekken voor de dome tweeter waarbij de fabricage van het verlijmen van de dome erg lastig blijkt. Het verlijmen met cyanoacrylaat (secondelijm) van de 0,2mm dikke dome op een 1mm brede rand is een grote uitdaging. We trappen de playlist weer af en James Blake schalt door de speakers. Deze track beluister ik vooraan in het midden van de zaal. Nu is de soundstage beter te zien maar de stem van James Blake is moeilijk te plaatsen wat kan liggen aan het feit dat de speakers wat ver naar buiten gedraaid staan. Bij het volgende nummer vult de zaal met viool muziek en een volledig strijkorkest. Dit klinkt lekker luchtig en licht. De installatie draagt de muziek met gemak en neemt je mee op de klanken van het orkest. Bij het opzwellen van het orkest is een mooie gelaagdheid en transparantie te horen die ondanks het lage rendement van de speakers (~86dB) moeiteloos door de versterkers wordt weergegeven.
Na de pauze krijgen we een “Grease”cover te horen die een nogal rommelige soundstage laat horen maar gelukkig wordt dat snel opgevolgd door een mooi stukje Schubert. Dit klinkt snel, ritmisch, dynamisch en transparant. De instrumenten hangen met lekker veel ruimte tussen elkaar in de lucht maar de aftekening van de soundstage blijft vrij diffuus. Bruno heeft ook een kleiner paar speakers meegenomen die hij ons ook wil laten horen. In deze speakers zijn normale aluminium dome tweeters gebruikt. Zoals gezegd zijn ze bij Purifi Audio zelf ook een dome tweeter aan het ontwikkelen. De dome tweeter maakt de speaker sneller en lichtvoetiger met nog minder vervorming dan de Mundorf AMT tweeter.
Deze speaker is absoluut de verrassing van de avond. Het geluid wat deze kleine speakers neerzet is enorm en doet niet onder voor zijn grotere broer. De kleine speaker hebben passieve radiatoren waarbij de impuls respons minder strak kan zijn dan bij een bas relfex design waarbij een baspijp op zijn beurt weer honkig kan klinken. Het rendement met ongeveer 82dB is aan de erg lage kant waarbij het hebben van voldoende stroom aan de input een echte must is. De gebruikte tweeter in deze speaker is van het merk BlieSMa. De complete beschrijving van deze speaker kun je als het “SPK8” design terugvinden op diyaudio.com. Het geluid lijkt wel tegengesteld proportioneel aan de afmeting van de speakerkast zelf. Casandra Wilson’s stem klinkt vol en met overtuiging. Ook de opname van viool en kerkorgel in de immense akoestische ruimte wordt fantastisch weergegeven. Wat in het begin lijkt op een gebrom wat je niet thuis kunt brengen blijkt het kerkorgel te zijn. Het koor van de Trondheimsolistene wordt heel mooi en breed in de ruimte neergezet. Hier komt de tweeter echt tot zijn recht. De sopraan stemmetjes klinken tot in de hemel en kietelen aan de voetjes van de engeltjes. Dat mag, zo vlak voor Kerst, zolang het maar zonder vervorming is. En daar is Bruno het ook mee eens. Op verzoek wordt “Birds” nog eens gedraaid. Wat opvalt is hoe het laag, midden en het hoog naadloos in elkaar overloopt. De frequentie balans lijkt met dit design beter gebalanceerd. De handklap in dit nummer is nog feller, niet scherper maar juist echter. Achter in de zaal klinkt de jazz cover van Serge Gainsbourg zeer aangenaam. De ietwat kille felheid neemt af en de plaatsing van de instrumenten is erg realistisch. Samen leggen de drums en staande bas een mooi fundament voor het fraaie pianospel. Rust, rust en nog eens rust.
Nogmaals worden we getrakteerd op een koor wat wederom met veel zorg en rust in de ruimte wordt neergezet. We eindigen de avond met een vrouwenstem die zichzelf begeleidt op piano; haar stem is levensecht neergezet en qua grootte goed geproportioneerd vergeleken met de piano. Met enige verbazing over wat ons is overkomen komen alweer aan het eind van de avond en moeten we afscheid gaan nemen van onze zuiderburen met een dikke merci en een flesje wijn. Coda: Vaak voelen we ons tekortgedaan als ons iets wordt ontnomen maar als we Bruno moeten geloven kan er nog steeds gewonnen worden in het wegnemen van vervorming. Zo vlak voor Kerst krijgt deze avond een bijna religieus tintje waarbij onze audio messias de zonden der vervorming wegneemt en ons het licht laat zien wat echte muziek beleving is. Amen.
Artiest; Album; Track; Composer
- Vesselina Kasarova; Sento Brillar; Sento Brillar Nel Sen; G.F. Handel
- Daft Punk; Random Access Memories; Doin’ It Right
- Dominique Fils-Aimé; Nameless; Birds
- Catrin Finch and Seckou Keita; SOAR; Clarach
- James Blake; Friends That Break Your Heart; Famous Last Words
- Candida Thompson and the Amsterdam Sinfonietta orchestra; Piazzolla; Four Seasons of Buenos Aires
- Musica Nuda; Live à Fip; You’re the One That I Want
- Isaac Stern & Daniel Barenboim; Works for Violin and Piano; Fantasy in C Major, Op. 159, D. 934; Schubert
- Cassandra Wilson; Blue Light ’til Dawn; Come on in My Kitchen
- Trondheimsolistene; MAGNIFICAT: III; Quia fecit; Rutter
- Dominique Fils-Aimé; Nameless; Birds
- André Ceccarelli, Pierre-Alain Goualch & Rémi Vignolo; Exploring the music of Serge Gainsbourg; La Javanaise; Serge Gainsbourg
- Concerto pour une Voix; Concerto pour une Voix; Saint-Preux
- Sara Bareilles; Little Voice; Gravity
Tekst : Erwin
Foto’s: Dennis