Onze AOB-demoruimte in de Walnoot in Boxtel werd deze avond omgetoverd tot een dependance van Orchestral Audio uit Wijchen. Marc van der Zweep van Orchestral Audio heeft werkelijk alles uit de kast getrokken en ons overladen met het mooiste uit zijn winkel. John Somberg kon zijn enthousiasme nauwelijks bedwingen bij het aankondigen van de prachtige apparatuur die in de ruimte stond te pronken. Links en rechts naast de schitterende apparatuur van SPL Audio stonden spiksplinternieuwe, manshoge elektrostatische luidsprekers, van Final te pronken. Ook Antoine Pouwels van Peacock Audio verleende zijn medewerking door de stroomvoorziening te verzorgen met een stekkerblok waarvan de techniek is afgekeken van Philips MRI-scanners. Hoewel er ook een platenspeler aanwezig was, werd deze niet gebruikt omdat deze tijdens het vervoer defect was geraakt. Vanavond werd alles gestreamd vanuit de Metrum Acoustics Ambre audio streamer.
Apparatuurlijst:
- Voorversterker/DAC: SPL Director MK2
- Eindversterker: SPL Performer M1000 monoblokken
- Koptelefoonversterker: SPL Phonitor X (met Marc Levinson koptelefoon)
- Luidspekers: Final model 13
Het nummer “Birds” vulde onze grote luisterruimte volledig en de stem werd groots afgebeeld. De imposante Final 15x elektrostatische luidsprekers creëerden een brede soundstage. Bij de heren van “The Fairfield Four” werden de gebronsde stemmen in al hun glorie neergezet. Het was mooi om te horen dat iedere stem zijn eigen karakter had, zonder dat het systeem zijn stempel hierop drukte.
Ook met het nummer van Hans Theessink kwam het meest overtuigende kenmerk naar voren: het neerzetten van een enorme soundstage. Eventuele vooroordelen dat elektrostatische luidsprekers geen laag kunnen neerzetten, werden met het nummer “Bubbles” meteen ontkracht. Het laag was prominent aanwezig. In dit geval neigde het laag het middengebied te overstemmen en trok zoveel aandacht dat je zou vergeten hoe snel en open het hoog klonk. Vooral het midden en hoog zorgden in deze opname voor een mooie afbeelding.
De positie van de luisteraar in de ruimte maakte natuurlijk veel uit. Bij het opstaan uit de stoel werd het laag wat rustiger en werd het hoog weer wat feller, zoals je zou verwachten van een elektrostatische luidspreker. Blijkbaar is het erg lastig om een goede balans te vinden met deze apparatuur in deze ruimte.
Bij het bluesnummer van Julian Sas speelde het Hammondorgel een venijnig deuntje en viel wellicht wat uit de toon vergeleken met de rokerige en ronkende gitaarpartijen. De drummer in deze track maakte veel goed en zorgde ervoor dat het geheel op de rit bleef. Ook hier werd het geluid weer erg groot in de ruimte gezet. Hoewel je zou verwachten dat elektrostatische luidsprekers door hun afstraalgedrag naar achteren een diepere soundstage kunnen neerzetten, kwam dat in onze ruimte in Boxtel niet goed tot zijn recht. Wat ook bleef, was de waarneming van een bultje in het midden-laag, wat ervoor zorgde dat het geluid wat kon dichtlopen als het een beetje drukker werd in het geluidsbeeld.
Ondertussen werden we ook nieuwsgierig naar de versterkers van SPL. Marc van der Zweep van Orchestral Audio is de eerste en vooralsnog de enige dealer in Nederland van SPL Audio uit Duitsland. Hermann Gier van SPL geeft uitleg. Door de ontwikkeling van de digitale techniek in de opname- en masteringstudio’s ontstond de behoefte aan een versterker die als analoge basis kon dienen. Het bedrijf SPL wist door het voltage van de eindtrap te verhogen meer headroom te creëren. Hun eerste doel was om het dynamisch bereik van de digitale techniek te evenaren en in tweede instantie de klankmatige aspecten te verbeteren. Inmiddels zijn ze in hun zevende generatie versterkers erin geslaagd de units kleiner te maken en genereren ze minder warmte. Wat SPL bijzonder maakt, is het feit dat wij als hifi-liefhebbers luisteren naar muziek die gemixt wordt op apparatuur van SPL en later weer teruggeluisterd op de apparatuur van SPL.
Voor de pauze draaiden we nog een nummer van Fink. Hoewel dit geen complexe muziek is, had de set hier toch wat moeite mee. Je hoorde en voelde dat er gigantische potentie in deze SPL/Final combinatie zat, maar de muziek bleef plakken aan de speakers en de set speelde met de handrem erop. Met het nummer van Stef Bos ging het alweer wat beter. De band speelde ingetogen en dat beviel de set beter.
Playlist:
- Dominique Fils-Aimé: Birds (Nameless) [2018]
- The Fairfield Four: These bones (I Couldn’t Hear Nobody Pray) [1997]
- Hans Theessink: Slow Train
- Yosi Horikawa: Bubbles
- Diana Krall, Blake Mills: Wallflower
- Quincy Jones: Take Five
- Julian Sas: Blues for J
- Fink: See It All
- Stef Bos: De Eenzaamheid
- Thomas Dolby: I Scare Myself (2009 Remastered Version)
- Otto KlempererFritz Wunderlich; Mahler: Das Trinklied vom Jammer der Erde; Das Lied von der Erde
- Sade: Why Can’t We Live Together
- Cuby & The Blizzards: Too Blind to See (Live)
- Berliner Philharmoniker James Levine; Dukas: L’Apprenti sorcier, Saint-Saëns: Symphony No.3 “Organ”
- Dominique Fils-Aimé; Birds (Nameless) [2018]
Na de pauze vertelde Maarten Smits van Final Audio over het productieproces van hun elektrostatische luidsprekers. De Final 15x bestaat uit vier secties met daartussen gedefinieerde weerstanden die zorgen voor een betere homogeniteit. De transformatoren zijn in meerdere secties gewonden om de parasitaire inductie op orde te krijgen. Ook de keuze voor een vlakke acrylplaat met geboorde gaten moet het afstraalgedrag ten goede komen. De foliespanning is een erg belangrijke parameter voor de weergave van elektrostatische luidsprekers. Deze wordt dan ook digitaal op meerdere posities gemeten. Omdat deze Model 15x luidsprekers pas vorige week van de band gerold kwamen, moest de lijmverbinding nog zetten. Hierdoor was de eigenfrequentie van de speaker nog 52 Hz en moet in de loop van de tijd teruglopen naar een waarde tussen de 42 en 44 Hz.
Voor de tweede helft van de avond ben ik voor in de zaal gaan zitten en heeft Cor de netwerkkabel vervangen door een niet-afgeschermde variant. Verandering van luisterpositie gaf een ander perspectief op deze mooie combinatie die echt zijn best deed om het beste ervan te maken. Maar de opname uit de jaren tachtig bracht niet het beste van de set naar boven. Het stereobeeld werd gelukkig weer hersteld in het klassieke stuk van Mahler. Dat de speaker nog niet helemaal was ingespeeld, werd duidelijk toen de operazanger aanzette en meer volume maakte. Het verschil tussen de houten en koperblazers was mooi te horen en gaf echtheid aan de weergave. De violen waren mooi zacht van klank en overheersten niet. In de live-opname van Sade werden zowel de bongo’s als het basloopje dynamisch weergegeven. Als de stem inviel, klopte het mooi in het geheel, maar als ze iets meer aanzette, liep het dynamisch wat dicht. Als dan ook nog de drums invielen, werd het een overdaad aan lage tonen die de rest wegdrukte. De zangeres moest nu extra haar best doen en dat klonk een beetje geforceerd. Het is altijd mooi om een live-opname te horen en bij de Cuby and the Blizzards klonk de stem erg levendig en dynamisch, maar de instrumenten bleven een beetje plakken. John schroefde het volume wat omhoog en dat hielp bij de beleving van de live-ervaring. Als laatste verzoeknummer kregen we Duke Ellington te horen met zijn bigband. De xylofoon en percussie maakten het nummer super dynamisch.
De potentie van deze combinatie die we vanavond te horen hebben gekregen, was overduidelijk aanwezig. De set klonk gedurende de avond losser en losser en naarmate de avond vorderde, kregen we steeds beter in de gaten waartoe deze set in staat is. Het neerzetten van een enorm grote soundstage met een mooi middengebied en een zijdezachte hoge weergave.
Verslag: Erwin
Foto’s: Cyriel