Op 21 oktober was de Nederlandse fabrikant van Array Technologies naar Vessem gekomen, vertegenwoordigd door Willem van der Brug. Array is gespecialiseerd in het bouwen van versterkers en kabels. Daarnaast modificeren zij apparatuur zoals CD spelers en luidsprekers. Zij waren in Vessem met een set waarvan de componenten zelf gebouwd, dan wel zelf gemodificeerd waren. Deze set bestond uit de volgende componenten:
- Philips SACD1000 front-end uitgerust met Tent Clock
- Array Obsydian A-2 voorversterker
- Array Quartz M-2 eindversterker
- Array OPAL 55 cm interlinks
- Array Geode luidsprekerkabel
- Studio Master Reference 3A luidsprekers gemodificeerd door Array (interne Geode bekabeling / kastmatrix en loden/bitumen wandbekleding)
- Dynamic Solutions Master Stands M3 luidspreker stands
- Finite Elements Spider audiorack
In positieve zin viel meteen de goede voorbereiding van deze demo op. Array was de eerste fabrikant in de geschiedenis van onze audioclub die een echt audiofiel equipment rack mee had gebracht om de apparatuur trillingsvrij op te kunnen stellen. Daarnaast had Willem een volledig uitgewerkte playlist meegebracht van de muziek (uitsluitend SACD’s) die hij ten gehore wilde gaan brengen. Array heeft een geheel eigen filosofie ontwikkeld met betrekking tot de facetten van ons gehoor die van grote invloed zijn op onze muziekbeleving en op basis van dit uitgangspunt zijn alle componenten gebouwd / gemodificeerd.
De playlist (alles op SACD):
- Rebecca Pidgeon – Grandmother 6:35 Chesky
- Mari Nakamoto – Georgia On My Mind 5:12 First Impression Music
- All Star Percussion – Canon in D 6:42 First Impression Music
- Bizet – Ouverture to Carmen 2:16 Opus 3
- Virgil Thomson – The Plow That Broke The Plains , Cattle 2:53,
Blues Speculation 2:34 Vanguard - Dave Brubeck – Take Five 5:24 Columbia
- Swedish Jazz Kings – Comes Love 5:01 Opus 3
- Eric Bibb – I Want Jesus To Walk With Me 4:00 Opus 3
- Ayako Hosokawa – Misty 5:40 First Impression Music
- Diana Krall – The Look Of Love 4:42 Verve
- Rebecca Pidgeon – The Raven 2:51 Chesky
- Patricia Barber – Time Out 4:30 Mobile Fidelity
- Santana – Black Magic Woman 5:19 Columbia
- Joe Beck – ‘Round Midnight 3:13 DMP
- Steve Davis – One Two Free 3:47 DMP
- Pink Floyd – Dark Side Of The Moon: Speak To Me, Breathe 3:57 , On The Run 3:31, Time 7:05 EMI
Volgens Willem zijn zaken als tijdsvervorming (met name faseruis) het meest storend in muziekbeleving. Buizenversterkers kennen dit probleem niet (en liggen derhalve fijn in het gehoor), maar kennen weer andere problemen. Array heeft dit probleem op weten te lossen met halfgeleider techniek om zo tot het beste van beide werelden te komen. Daarnaast is het volgens Willem zo dat high-end fabrikanten 65% van de kosten van een apparaat in de behuizing trekken in plaats van in geluidskwaliteit; bij Array is dat slechts 28%. Om deze reden heeft Array ook de samenwerking met Van den Hul beëindigd, daar door deze samenwerking het prijskaartje van Array apparatuur in het buitenland op een onacceptabel hoog niveau kwam te liggen.
Willen vertelt ook dat versterkers van Array een bandbreedte hebben van 100 MHz, waardoor er geen fouten in het tijdsdomein optreden zoals dat bij 20 HZ – 20 kHz versterkerontwerpen wel het geval is. Hierdoor zou ook een grotere ruimtelijkheid bereikt worden, zoals die normaal gesproken alleen mogelijk is bij de betere buizenontwerpen. Ook de crossover vervorming word teruggedrongen doordat de versterkers van Array hoge stromen kunnen leveren op hoge frequenties. Tevens maken Array versterkers gebruik van voedingstabilisatie en cascode techniek die de voedingsrimpel 60 dB verder onderdrukken dan conventionele versterkerontwerpen. Door het gebruik van minimaal 8 parallele eindtrappen wordt een betere open-loop lineariteit bereikt, waardoor er met minder terugkoppeling (40 dB) kan worden volstaan en toch een vervorming van -100 dB wordt bereikt.
De voorversterkers van Array zijn transimpedantie spanningsversterkers zonder terugkoppeling met als resultaat een grotere diepte en breedte van het geluidsbeeld. Tevens worden er geen electronische schakelaars gebruikt in de voorversterker ontwerpen van Array, maar alleen Argon gevulde relais. Al met al een hoop interessante technische informatie die Willem graag met ons wilde delen.
Tijdens de luistersessie, waar het uiteindelijk allemaal om gaat, waren de meningen verdeeld. Bij de verschillende opnamen komen natuurlijk altijd de goede en slechte kanten van de betreffende opname zelf naar voren, maar de overeenkomsten die blijvend zijn moeten dan toch aan de apparatuur toegeschreven worden. Zo viel in positieve zin op dat vrouwelijke zangstemmen goed verstaanbaar waren en groots overkwamen, met veel dynamiek en lucht. Aan de andere kant gaven de instrumenten een zeer klein beeld en hadden erg de neiging aan één van de speakers te blijven plakken. Zo bleef een concertvleugel zo klein als de linker speaker en klonk daarom alles behalve realistisch. Ook vanuit de zaal hoorde ik enkele malen een opmerking over de slechte herkenbaarheid van instrumenten. Zelf had ik de indruk dat het probleem grotendeels aan de speakers te wijten was; de woofer wordt namelijk niet gefilterd in dit type luidspreker en maakt dus gebruik van mechanische afval. Hierdoor is het in theorie mogelijk dat deze trager is in het bovengebied dan in het ondergebied en kan een soort holografisch beeld ontstaan dat in eerste instantie welliswaar een groot geluidsbeeld lijkt te geven, maar ten koste gaat van het realisme. Bij deze impressie moeten we wel een flinke slag om de arm houden, want de eigenaar van onze zaal is de afgelopen maand stevig aan het verbouwen is geweest! Ondanks dat er beloofd was dat de verbouwingen geen effect zouden hebben op de akoestiek, bleek dat helaas niet “helemaal” juist: het plafond was gewijzigd, de bar aan de achterzijde was helemaal weg en (misschien wel het meest ingrijpende) de vaste parketvloer was vervangen door een zwevende houten vloer. Ook de zijdelen met vloerbedekking waren vervangen door de zwevende vloer. Naar het volledige effect hiervan kunnen we op dit moment alleen nog maar raden; mogelijk dat we na een volgende demo hier een wat concreter oordeel over kunnen vellen. Gelukkig kunnen we nog uitwijken naar het verhoogde gedeelte van de zaal, waar de vloerbedekking (nog) wel is blijven liggen.
Al met al was het erg interessant een Nederlandse fabrikant in ons midden te hebben met een duidelijke passie voor muziekweergave en een geheel eigen filosofie.
Willem bedankt!