Streaming audio: digitale aquarellen
‘Beweren dat analoog beter klinkt dan digitaal, is hetzelfde als zeggen dat olieverf schilderijen mooier zijn dan aquarellen’. Met deze stelling begon Hans Oosterwaal van AudioXperience zijn presentatie tijdens de oktober demo van AOB. Deze demo stond geheel in het teken van streaming audio. Omdat tijdens de AOB ledenvergadering bleek dat er toenemende interesse bestond binnen de club voor streaming audio en AudioXperience op dit vlak haar sporen heeft verdiend, werd deze demo verzorgd door Hans Oosterwaal en Martijn Lavrijsen van AudioXperience uit Nuenen.
AudioXperience is inmiddels bij de meeste AOB leden zeker geen onbekende meer. Mensen met verstand van zaken, die hun klanten gericht kunnen adviseren op basis van een goed uitgekiend pakket merken, dat is wat je vindt bij AudioXperience. Naast analoge en digitale audio van een aantal zeer gerenommeerde merken (Naim, Linn, Audio Physic, Sonus Faber, Primare) is AudioXperience gespecialiseerd in ‘Headfi’. Afgelopen jaar liet AudioXperience ons al kennismaken met streaming audio obv een Naim NS-01 server, dit jaar werd op verzoek een stuk dieper op streaming audio ingegaan.
Allereerst werd door Hans Oosterwaal een presentatie gegeven over digitale audio. Hierbij begon hij bij de basis van digitale techniek en werkte gedurende zijn luchtige, maar informatieve verhaal toe naar een meer concrete illustratie van de principes en (on)mogelijkheden van streaming audio.
Het leuke was dat veel ‘bekende zaken’ door Hans in een ander perspectief werden geplaatst. Zo wordt in de portable audio veel gesproken over al dan niet lossless compressie algorithmes. Echter, wat hiermee bedoeld wordt is in feite lossless tov cd kwaliteit. Uiteindelijk is cd kwaliteit (16 bit, 44 khz sampling) immers zelf ook gecomprimeerde kwaliteit, bijvoorbeeld vergeleken met SACD of het nieuwe studio reference formaat (24 bit, 192 khz). Dit laatste geeft een hoger dynamisch bereik en meer detaillering.
In zijn presentatie deed Hans vervolgens de opbouw van een streaming audio netwerk uit de doeken. De verschillende functionaliteiten (opslag, bediening en digitaal-analoog omzetting / weergave) kunnen hierbij door verschillende typen apparatuur worden verzorgd. Opslag kan gebeuren d.m.v. een standaard netwerk harde schijf of een z.g.n. RIPNAS, een netwerk harde schijf met geïntegreerde ripping faciliteit Bediening gebeurt over het algemeen via een wireless device, hetzij door een door de fabrikant meegeleverde controller (Sonos, Logitech), hetzij door het installeren van specifieke software op bijv. een PDA. Ofschoon er een aantal systemen is dat het audiosignaal via een wireless verbinding naar de weergave apparatuur streamt, wordt voor een probleemloze verbinding een directe UTP connectie aanbevolen.
De apparatuur in de verschillende prijsklassen onderscheidt zich naast de kwaliteit van de digitale streaming en de DAC verder door het al dan niet kunnen weergeven van digitale audioformaten met hogere resolutie (192 khz, 24 bit). Verschillende audiofiele labels bieden inmiddels titels in dit formaat aan, meestal als download (NAIM, Linn), soms ook op DVD (Reference Recordings). De presentatie werd door Hans met de nodige humor gebracht en gezien de levendige discussie door de AOB-ers warm onthaald.
Vervolgens nam Martijn Lavrijssen de presentatie over voor het luistergedeelte van de avond. Er werd geluisterd naar een set, waarbij als bron streaming audio werd verzorgd door een drietal verschillende apparaten in uiteenlopende prijsklassen om het effect hiervan op de geluidskwaliteit te kunnen beoordelen.
De set bestond uit:
- Logitech Duet (300 €)
- Linn Majik DS (2350 €)
- Linn Akurate DS (5150 €)
- Audio Physic Virgo luidsprekers (6000 € per paar)
- Linn Akurate Kontrol (meerkanaals) voorversterker (5000 €)
- Linn Akurate 2200 eindtrap (3900 €)
- Linksys broadband router
- RIPNAS 1 Tbyte (1200 €)
- Linn RCA interconnects en LS kabels
- Belden netsnoeren en Vibex stekkerdozen
De Logitech Duet is een van de meest voordelige streaming audio apparaatjes op de markt. Met een i-Pod achtige controller kun je hiermee wireless streamen vanaf een netwerk harde schijf voor €300. Maar hoe goed klinkt een dergelijk apparaat in een serieuze audio set?
In het eerste deel van de luistersessie werd de Logitech Duet analoog via RCA aangesloten op de Linn voorversterker; hierbij wordt het audiosignaal dus gegenereerd door de DAC van de Duet. Op de eerste klanken van Eva Cassidy’s vertolking van ‘Ain’t no sunshine’ valt al op dat het helemaal niet verkeerd klinkt. Het klinkt ruimtelijk, er is rust in het geluidsbeeld. Qua definitie en dynamiek is het nog niet helemaal ‘top-of-thebill’, maar wat mag je verwachten van een apparaat van 300€? Wel moet uiteraard gezegd worden dat de versterking en luidsprekers van een behoorlijk hoog niveau waren.
Vervolgens wordt ‘Fragile’ van Sting met dezelfde configuratie weergegeven. Hierna wordt ter vergelijking de Duet via coaxiale kabel SPDIF digitaal aangesloten op de Linn voortrap (deze heeft als meerkanaals processor een ingebouwde DAC). Dit blijkt een behoorlijk grote verbetering teweeg te brengen: het totaal heeft duidelijk meer definitie en detaillering, stemmen krijgen substantieel meer body. Ofschoon een groot deel van de kwaliteit wordt bepaald door de on-board DAC van de Linn voortrap, blijkt de digitale streaming van de Logitech meer dan voldoende voor serieus genieten! Hierna wordt wederom een muziekstuk twee keer gespeeld. Eerst via de Logitech Duet digitaal, vervolgens wordt de Linn Majik DS aan het werk gezet. Opnieuw wordt een stap naar boven waargenomen, in de vorm van meer precisie en doortekening in het beeld. Ook kreeg de presentatie een meer vloeiend karakter, waardoor ‘Famous Blue Raincoat’ van Jennifer Warnes heel mooi werd neergezet. Zoals altijd kosten verdere verbeteringen relatief steeds meer geld. De vraag is of iedereen vindt dat de Majik DS tov de Logitech Duet voldoende toevoegt om het prijsverschil te rechtvaardigen. Bij pure cd kwaliteit kun je daarover van mening verschillen, duidelijk is in ieder geval dat de Majik DS pas echt begint te zingen als er hoge resolutie audio op wordt afgespeeld.
Direct na de pauze mogen de aanwezige AOB-ers genieten van Claire Martin’s ‘He never mentioned love’, afgespeeld in zowel cd als studio master kwaliteit op de Majik DS. Het verschil zit hem hierbij in de details, maar het zijn juist die details die ervoor zorgen dat de emotie in de muziek optimaal wordt overgebracht! Bij studio master kwaliteit blijkt nog meer detail waarneembaar, met name het uitsterven van klanken wordt mooier. De piano in het eerder genoemde stuk klinkt harmonischer en daardoor natuurlijker.
Kan het nog beter? Hiertoe wordt vergeleken tussen de Majik DS en de Akurate DS, een verdere stap omhoog in het Linn assortiment. En opnieuw een stap vooruit: meer microdetail op de stemmen, meer rust in het beeld. Het klinkt verfijnd, maar dit gaat zeker niet ten koste van de dynamiek. Uiteindelijk gaat het bij muziek om het laten beleven van emotie en dat maakt de Akurate DS weer een stukje gemakkelijker. Zeker als vervolgens de ‘Dance of the tumblers’ van Rimsky-Korsakov in studio master kwaliteit wordt gespeeld. Maar ook tijdens Peter Gabriel’s ‘Mercy Street’ wordt het muisstil in de zaal en dat is over het algemeen een veelzeggend teken…
Al met al blijkt dat streaming audio zeker audiofiele pretenties heeft en niet alleen het gebruiksgemak dient. Ofschoon het draadloos in je luie stoel door je cd collectie scrollen natuurlijk wel degelijk een genot is. Of in meerdere kamers tegelijk van verschillende muziek genieten, het aanmaken van playlisten, internetradio, etc. Uiteindelijk heeft streaming audio zeker ook veel te bieden voor de audiofiele luisteraar. De lage kosten van digitale opslagcapaciteit maken het gebruik van hoge resolutie formaten mogelijk, ofschoon dit waarschijnlijk tot de audiofiele labels beperkt zal blijven. Daarnaast wordt in een goed streaming apparaat jitter, het probleem bij uitstek van minder goede loopwerken, tot een minimum beperkt.
Hierdoor wordt de weergave over het algemeen naar een hoger niveau getild. In die zin heeft streaming audio zeker de toekomst, ook in het hogere segment van de markt. Dat je daarnaast ook wilt blijven genieten van je fraaie draaitafel, is geen enkel probleem! Olieverf schilderijen zijn mooi, aquarellen idem dito. Het Rijksmuseum en het Van Gogh museum bestaan vredig naast elkaar. Uiteindelijk gaat het om het kunnen genieten van muziek en niet om met welke techniek die wordt weergegeven…
De playlist van deze avond:
- Eva Cassidy – Ain’t no sunshine
- Sting – Fragile
- Luka Bloom – Love is a place I dream of
- Eva Cassidy – What a wonderful world
- Jennifer Warnes – Famous blue raincoat
- Claire Martin – He never mentioned love
- Carol Kidd – Happiness is just a thing called Joe
- Eiji Oue & Minnesota Orchestra – Dance of the tumblers (Rimsky – Korsakov)
- Peter Gabriel – Mercy Street
- Barb Jungr – What good am I
Hans en Martijn, Hartelijk bedankt voor de illustratieve en gezellige avond! AOB wenst jullie heel veel succes in jullie pas verbouwde en heropende pand. We komen zeker een keer luisteren!