De demo wordt verzorgd door Patrick Lasaroms, eigenaar van Vintage Audio in Breda. Vintage audio is een speciaalzaak voor vintage audioapparatuur uit de jaren ’70, ’80 en ’90, maar verkoopt ook nieuwe audioapparatuur. Het doel is om een liefhebbers publiek te bedienen met redelijk betaalbare audioapparatuur. Ze reviseren zelf de apparatuur waar nodig en leveren met garantie vooral oude platenspelers, receivers, versterkers en luidsprekers. Maar ook nieuwe apparatuur van bijvoorbeeld Musical Fidelity.
Zes jaar geleden waren Patrick Lasaroms en Frits Compagne gestart met de ontwikkeling van een hele mooie buizenversterker samen met een ontwikkel lab in Rusland. Echter toen het concept klaar was is de oorlog in Oekraïne uitgebroken. Ze hebben nog geprobeerd om het hele concept in Korea verder te produceren, maar helaas is toch besloten met het plan te stoppen. Er zijn wel een aantal prototypes klaar gemaakt en met 1 ervan, een 20 Watt variant wordt vanavond een demo gegeven.
Patrick heeft ook veel contact met Wim de Haan, die deze avond ook aanwezig is, een specialist in het bouwen en restaureren van luidsprekers. Met name vindt hij het leuk om Etude-luidsprekers te repareren, restaureren of te modificeren. Hij is daarbij ook lid van de vereniging van Etude bezitters.
Voor de demo avond hebben de twee enthousiastelingen twee verschillende Etude modellen meegenomen. De eerste is de MP1 in witte uitvoering, dit eerste Etude ontwerp stamt uit 1979 en is ontwikkeld door Mark van Moerbeke de grondlegger van Etude. Hij was een van de eerste ontwerpers die veel aandacht schonk aan de geluidsbeleving. Hij zocht naar veel breedte, diepte en hoogte in het geluidsbeeld. Hij vond plaatsing van geluid heel belangrijk en de Etudes staan hier dan ook om bekend. De MP1 maakt gebruik van een Visaton tweeter, twee dezelfde Audax midden-toners en twee verschillende Kef drivers voor de lage tonen. De Etude luidsprekers zijn tot in 1992 met verschillende concepten op de markt gezet. De MP2 het tweede model dat is meegebracht voor de demo-avond, de zwarte. Dit was oorspronkelijk een gesloten systeem. Dit is een van de laatste modellen, maar is in 2017 zwaar onder handen genomen en tot een open systeem omgebouwd.
De aansturing van de MP1 werd gedaan met een Musical Fidelity Dual mono versterker M6Si, de aansturing van de MP2 werd gedaan met de prototype buizeversterker als eerder vermeld. De muziek kwam van de Sony CD speler CDP XA50ES of van de Akai AP2066C platenspeler met een Shure MD95 element.
De prijzen van de apparatuur vallen erg mee en moet zeker worden meegenomen bij de beoordeling van het algehele geluidsbeeld. De cd-speler is nu te koop voor €895, de platenspeler kost nu €399 incl. element, de MF-versterker was oorspronkelijk €2.899, maar mag weg als demomodel voor €1.799. De MP2 is normaal te scoren voor iets van rond de €800 en de upgrade zoals die hier gedaan is ligt tussen de €1.200 en €1.600, een beetje afhankelijk van welke filtercomponenten worden gebruikt. De standaard MP1 gaat meestal weg tussen de €1.600 en €2.000. De buizenversterker zou oorspronkelijk iets van €4.295 moeten kosten, maar mag nu weg voor €2.500.
Luisteren
We zijn deze avond natuurlijk naar Boxtel gekomen om naar muziek te luisteren en nu wel zelfs op twee verschillende sets met twee verschillende bronnen, wat wil je nog meer. Het luisteren naar verschillende sets benadrukt ook direct verschil en geeft je hersenen minder tijd om aan een set te wennen. Onze hersenen zijn nu eenmaal gewend om te corrigeren wat er niet is, of wat er verkeerd gaat.
Laat ik vooropstellen dat beide sets mij als erg plezierig in de oren klonken en voor het budget een heel goed geluid gaven, maar er waren ook grote verschillen. Wellicht zocht ik zelf naar een combinatie van de twee, maar die was er helaas niet.
De eerste set met de witte MP1 gaf een wat ingetogen geluidsbeeld met een goed en mooi aanwezig diep laag respons zonder bonkerig te worden. De tweede set met de zwarte MP2 was veel opener helderder, maar viel in het laag duidelijk sneller af, waardoor je wat body mist. Het beeld van deze set geeft een open geluidbeeld wat goed past bij moderne muziek. Het maakt plaatsing van componenten duidelijker en zet stemmen bijvoorbeeld nog beter in de ruimte weer. Het nadeel is dat slechtere opnames gauw rafelig of scherp kunnen klinken. De tweede set is in mijn beleving minder geslotener dan de eerste, die ik als warmer zou omschrijven. Bij opnames van set een naar set twee vergelijken is het alsof er een deken over het geluid verdwijnt, maar mis je wel een stuk body in het laag. Sommige opnames klinken op set twee soms zelfs een beetje scherp of agressief, maar dat kan ook heel goed aan de opname liggen of aan de beperking van bv de platenspeler/element of de cd-speler. De plaatsing van de sets is natuurlijk ook verschillend de witte sets staan nu eenmaal minder verder uit elkaar dan de zwarte en ik zelf prefereer nu eenmaal dat de opstelling van de luidsprekers eerder iets dichter dan verder elkaar staan t.o.v. van de ideale positie waar de afstand tussen de luidsprekers even groot is als de afstand naar de luisteraar (gelijkzijdige driehoek)
Tijdens de avond ook nog een experiment uitgevoerd met de cd-speler door de variabele uitgang met volume op max en de fixed uitgang te vergelijken en ook daar hoor je duidelijk dat de elektronica voor de volume control die dus achter de fixed uitgang zit duidelijk een stukje van de dynamiek weg haalt. De laag weergave is iets strakker, stemmen komen meer los van de luidspreker, er is meer rust bij de fixed uitgang. Maar het verschil is veel kleiner dan tussen de twee luidsprekers.
Een ander experiment die we nog gedaan hebben op de MP2 was deze aan te sturen met de Musical Fidelity i.p.v. de buizen versterker. De buis geeft meer dynamiek, is opener, sneller. De buis geeft betere plaatsing en is minder vermoeiend om naar te luisteren. In het laag blijf ik nog steeds iets missen met de MP2, maar anders waren ze ook wel heel erg goed geweest, zeker voor waar ze nu voor verkocht worden.
Afspeellijst:
Artiest bron luidspreker
Chet Baker – Alone together CD op de MP2
Wat scherp, veel dynamiek, ruis (in opname?), open, ik zit te dichtbij voor mooi beeld.
Leonard Cohen – Happens to the heart Plaat op de MP1
Mooie warme klank, diep, maar gecontroleerd laag, muzikaal, mist wat dynamiek, wat vlak.
Frederic Metthe – Sound test op de MP1
Mist wat sprankeling, blijft donker, muzikaal.
Slagerij van Kampen – Normal for the climat op de MP1
In eerste instantie te hard en daarom te agressief, snel, blijft aan de donkere kant, scherp randje.
Chet Baker – All one together CD op de MP1
Minder scherp, mooier beeld (staan dichter bij elkaar, beter passend bij mijn positie), mooie sax, beter laag, toch mist dynamiek en openheid van de ander.
Sade – Morning bird op de MP2
Moderner meer sprankeling, mis laag van de ander.
Cecilia Bartoli – Requim Cecila opus 48 op de MP1
Cecilia Bartoli – Requim Cecila opus 48 op de MP2
Met de MP1 is het alsof er deken overheen gaat, maar het laag is dieper. De MP2 is opener.
The Fairfield Four – My god called me this morning op de MP1
Mooie stemmen, diep laag, fijne plaatsing, mist wat sprankeling.
Miles Davis – My funny valentine CD
Blijft beetje ingetogen, veel plaatsing, rust, beetje donker.
Arne Domnerus – Almighty god Plaat op de MP1
Mooi kerkorgel, sax klinkt beetje hol.
Arne Domnerus – Almighty god Plaat op de MP2 *
*Maar nu niet met buis maar met Musical Fidelity versterker.
Mist diepte van kerkorgel, sax is helderder losser, geluid is sprankelender, opener.
Joe Morello – Paper moon
Yello – The Expert
Yello- You better hide op de MP2 *
*nu weer met buizen versterker.
Snel, open, dynamisch, veel plaatsing, heel aangenaam om naar te luisteren, nog iets meer laag nodig.
Joe Bonamassa – Blues de luxe op de MP2
Veel dynamiek, strak laag, maar niet heel laag, gitaar aan agressieve kant, snel, veel ruimte.
Neil Young – Harvest Plaat op de MP1
Rust, meer body, ingetogen.
Conclusie
In mijn optiek hebben we deze avond genoten van twee hele leuke muziekweergevers, oorspronkelijk van dezelfde ontwerper, maar de upgrade van de tweede set heeft in mijn beleving echt iets toegevoegd, al ken ik het oorspronkelijke geluid natuurlijk niet en vergelijk ik hier met de andere set. Ik vond de laag weergave van de eerste set meer boeien. De combinatie van beide zou mijn preferentie hebben. Ook zou ik de luidsprekers wel eens willen proberen met betere bronnen, dus een betere DAC of Element. Hierbij dank voor de leuke avond
Verslag: John S
Foto’s: Cyriel